نگاه کلی
پلاستیکها امروزه کاربرد فراوانی در زندگی انسان پیدا کرده‌اند. موارد مصرف این مواد آنقدر گسترده است که بدون آنها زندگی انسان امروزی فلج می‌شود. استفاده گسترده در لوازم خانگی از ساده‌ترین وسیله تا وسایل پیچیده ، استفاده از الیاف مصنوعی بصورت روز افزون در صنایع نساجی و استفاده‌های فراوان دیگر ، نشان از اهمیت این ماده در جهان امروزی دارد. هرچند که این ماده مفید و پر کاربرد ، عوارض زیادی هم در زندگی انسان باقی گذاشته است که آلودگی محیط زیست با زباله‌های پلاستیکی تجزیه‌ناپذیر در طبیعت از این جمله می‌باشد.
پلیمرها ، پایه پلاستیکها می‌باشند. پیش از آنکه انسان بتواند پلیمرهای سنتزی را بسازد، طبیعت پلیمرهایی مانند سلولز را ساخته بود. سلولز ، جزء اصلی لیف چوب و پنبه می‌باشد. از سایر پلیمرهای طبیعی می‌توان پروتئینها ، کائوچو ، قیر ، قطران و رزینهای طبیعی را نام برد.
تاریخچه
انسانهای اولیه با استفاده از پلیمرهای طبیعی ابزار زندگی و سلاح می‌ساختند. اما در اواخر قرن نوزدهم بود که انسان توانست با تغییر شکل دادن پلیمر موفق به ساخت پلاستیکها شود. سلولز در حالت طبیعی غیر قابل ذوب و در حلالهای عادی غیر قابل حل می‌باشد. با نیترودار کردن آن ، اولین پلاستیک تجارتی به نام نیترو سلولز پدید آمد که قابل انحلال و شکل‌پذیر می‌باشد.
در سال ۱۸۷۰ ، پلاستیکی به نام سلولوئید وارد بازار شد که از طریق نرم کردن نیتروسلولز با کافور بدست آمده بود. این ماده شفاف ، سفت و قالب‌پذیر در تهیه اشیای مصنوعی مانند برس و شانه ، الیاف ، لاک و … کاربرد دارد.
پلاستیکهایی که کاملا بصورت سنتزی ساخته می‌شوند، در سال ۱۹۰۸ تولید شدند. “دکتر لئوبالکنر” با کامل کردن رزین فنلی ، باکلیت را وارد بازار کرد. این ماده جهت ساختن دستگاه تلفن و عایقهای الکتریکی و دسته وسایل پخت و پز استفاده می‌شود. با اینکه پلاستیکها به صورت مواد با اهمیت و پر کاربرد در آمدند، اما شیمی آنها تاسال ۱۹۲۰ کاملا درک نشده بود.
پلیمر چیست؟
پلیمر یا بسپار ، مولکول بسیار بزرگی است که از بهم پیوستن مولکولهای کوچک که مونومر یا تکپار نامیده می‌شوند، بوجود می‌آید. پلیمرها بطور عمده شامل عناصر کربن ، هیدروژن ، گوگرد ، فسفر و … هستند و با تغییر اندازه مولکول ویژگیهای پلیمر هم تغییر می‌کند. نقطه ذوب ، استحکام و خصوصیات فیزیکی دیگر پلیمر ، تابع اندازه و ابعاد مولکول (طول زنجیر) می‌باشد.
تولید پلاستیکها پس از شناخته شدن شیمی پلیمر ، بسرعت گسترش یافت و پلاستیکهای مهم و تجارتی زیادی تولید شدند. از سال ۱۹۵۰ به بعد ، تولید پلاستیکها شتاب روز افزونی گرفت و موادی سخت و مقاوم در برابر گرما با کاربردهای مخصوص ساخته شدند.
برخی پلاستیکهای مهم و تاریخ تجاری شدن آنها
نام پلاستیکسال تولید تجاریسلولوئید۱۸۷۰ملامین۱۹۳۹ پلی ایمیر۱۹۶۴باکلیت۱۹۰۸پلی اتیلن۱۹۲۴پلی سولفون۱۹۶۵وینیل استات۱۹۱۹ پلی استرها۱۹۴۲TPX1965استات سلولز۱۹۲۷سیلیکونها۱۹۴۳PBT1969 اوره‌ها۱۹۲۸تفلون۱۹۴۳پلی موتیلن۱۹۷۳آکریلیها۱۹۳۱پلی اوره‌تان۱۹۵۳PVCپی وی سی|۱۹۳۶پلی پروپیلن۱۹۵۷نایلون۱۹۳۸پلی کربنات۱۹۵۹ پلی استیرن۱۹۳۸
PVC : پلی وینیل کلرید
TPX : پلی متیل پنتن
PBT : پلی بوتیل ترفئالات پلی استر